Bliżej siebie. Edukacja i dialog w grupie niejednorodnej kulturowo.
Przedstawiamy czytelnikowi książkę, Bliżej siebie. Edukacja i dialog w grupie niejednorodnej kulturowo, która obejmuje artykuły przygotowane w ramach działań projektu
„Leadership Program” – Seminars for Israeli Educators in Poland i zostały przedstawione podczas konferencji Closer to each other. Education and Dialogue in a Culturally Composite Group 9 listopada 2015 a także podczas merytorycznych spotkań przygotowawczych związanych z projektem.Autorzy poszczególnych artykułów zaprezentowali kwest ie różnorodności kulturowej z własnej perspektywy ba dawczej. Odsłaniają złożoność problemu dialogu międzykulturowego i jego liczne uwikłania ideologiczne i polityczne a także konteksty edukacyjne. Artykuły tworzą spójną narrację ukazującą potrzebę budowania „żywych mostów” pomiędzy narodami,społeczeństwami i generacjami. Merytorycznie artykuły uwzględniają trzy grupy problemowe. Pierwsza grupa problemowa uwzględnia teorię i praktykę w edukacji międzykulturowej, druga – nauczanie o wspólnej historii polsko-żydowskiej i jej implikacjach dla obecnych relacji polsko-izraelskich i wreszcie trzecia opisuje innowacje edukacyjne występujące w Polsce i Izraelu. Książkę uzupełniają wybrane wypowiedzi uczestników projektu – studentów uczelni partnerskich biorących udział w projekcie oraz relacja fotograficzna z działań projektowych. Najważniejszym polem analiz uczyniono wychowanie międzykulturowe. Jest to pojęcie określające zarówno edukacyjne działania polegające na uwrażliwianiu na problemy mniejszości osiedlających się w krajach o wyższym standardzie życia niż kraj, z którego pochodzą, jak i na problemy kultur zanikających, możliwości i barier tworzenia społeczeństw otwartych na odmienność kulturową. Uznano zatem, iż nie można mówić o międzykulturowości wyłącznie w odniesieniu do społeczeństw przyjmujących emigrantów.
Edukacja wielokulturowa oraz międzykulturowa powinny uwzględniać i propagować prawa wszystkich kultur do egzystencji na ich własnych warunkach. Pedagogika międzykulturowa ma za zadanie nie tylko uczyć o tradycjach, obyczajach, historii, religii wielu krajów świata. Nie tylko mówić i szerzyć wiedzę na temat praw emigrantów do zachowania swojej odrębności w krajach osiedlenia. Zadaniem i zarazem wyzwaniem dla pedagogiki międzykulturowej jest propagowanie wiedzy o innych kulturach, religiach, tradycjach, obyczajach. Tym samym, tak pojęta edukacja ma szansę niwelowania uprzedzeń, przekształcania stereotypów, propagowania idei tolerancji dla tego, co odmienne, uwrażliwiania na potrzeby innych.
Odpowiednie i skuteczne kształtowanie kompetencji wielokulturowych (oraz międzykulturowych) wymaga specyficznych warunków, które urzeczywistniać można w ramach interdyscyplinarnego, refleksyjnego i trwałego procesu przyswajania wiedzy oraz rozwoju osobowości. Różnorodność kulturowa leży u podstaw cywilizacyjnego bogactwa ludzkości, szczególnie w erze globalizacji. Odmienne kultury są jednocześnie przyczyną kryzysów i konfliktów. Stąd też dialog międzykulturowy, weryfikacja wyobrażeń o innych kulturach jest jednym z najbardziej istotnych wyzwań XXI wieku.Polityka światowa coraz częściej krąży wokół zasadniczego problemu: stosunku do innego człowieka, połączenia własnego wizerunku z wizerunkiem obcym w warunkach postępującego rozproszenia i niejednorodności nowoczesnych tożsamości.
Globalizacja kultury dokonuje się dzisiaj w kontekście pełnym sprzeczności: odgraniczania się państw narodowych i wykraczających poza granice państw procesów politycznych, technologicznych,gospodarczych czy społecznych. Na początku XXI wieku wiele społeczeństw odczuwa, że tożsamość kulturowa w wielobiegunowym świecie nie jest dana raz na zawsze, ale że jest jakością antynomiczną i podlega zmianom. Dopiero postrzeganie różnic między kulturami prowadzi do podejmowania działań na rzecz dialogu międzykulturowego, poprzedzającego wszelkie regulacje prawne. Globalizacja nie powołała do życia żadnej „światowej kultury”, lecz stworzyła świat, w którym strukturalnej globalizacji towarzyszy kulturowe rozdrobnienie. Doprowadzenie do pokojowego zażegnania wielu konfliktów wewnątrz narodowych wymaga porozumienia na płaszczyźnie, uwzględniającej problemy kultur różnych narodów.
Taka płaszczyzna porozumienia musi uwzględniać akceptację indywidualnych praw człowieka, tolerancję, kulturową i religijną różnorodność w imię odpowiedzialności za przyszłość świata. Trzeba dążyć do międzykulturowej tożsamości ludności świata, uznającej kognitywną, afektywną elastyczność. Jej celem byłoby dostosowanie się do nowych kultur oraz powstrzymywanie, łagodzenie i unikanie konfliktów, wynikających ze zderzenia sztywno oddzielających się od siebie światowych religii i kultur. Międzykulturowe doświadczenia przyczyniają się poprzez nieustanną dialektykę przemiany do rozszerzania świadomości ludzi poza kulturę wyjściową. Dzisiejsza kultura nie jest bowiem kulturą miejsca, jest raczej kulturą czasu, wspólnego dla nas wszystkich.
*******
Wszystkie fotografie zamieszczone w książce zostały wykonane podczas trwania projektu. Autorkami zdjęć są Iga Parada i Dominika Zakrzewska.
Wypowiedzi studentów zamieszczone na końcu książki zostały zaczerpnięte z ankiet ewaluacyjnych wypełnianych przez uczestników projektu ostatniego
dnia działań projektowych. Patronat nad procesem wydawniczym niniejszej publikacji objęła redakcja „Studiów z Teorii Wychowania”, czasopisma wydawanego przez Wydawnictwo
Naukowe Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie.
Renata Nowakowska-Siuta
